Prolaktin vücutta süt üretimini sağlayan hormondur. Kadın gebe kaldığında yükselen hormonlar prolaktini uyararak memelerden süt üretimini gerçekleştirirler.
Prolaktin hormonu, gebelik olmadan da belirli düzeylerde kadın üreme organlarının gelişimi ve fonksiyonu için gereklidir. Bu hormon beynin alt bölgesindeki hipofiz denilen bezdeki hücrelerce üretilir ve yine beynin hipotalamus denilen kısmından salgılanan Dopamin adı verilen bir başka maddenin salınımıyla da kontrol altında tutulur.
Prolaktin hormonunun yükselmesine Hiperprolaktinemi adı verilir. Bu durumda; az adet olma, seyrek adet olma veya adet olamama gibi adet düzensizlikleri meydana gelir. Yumurtlamanın bozulmasına bağlı olarak gebe kalamama ve kısırlık görülebilir.
Adet düzensizliği, gebe kalamama, göğüslerden emzirme dönemi dışında süt gelmesi şikayetlerinden herhangi biri veya birkaçı ile başvuran bayanlardan kanda prolaktin hormon düzeyi ölçülmesi istenir. Ancak çoğu kadının prolaktin hormonunun bu işleyişi hakkında yeterli bilgisi yoktur.
Özellikle hamile kalmak isteyen ancak hamile kalamayan kadınların prolaktin hormonu hakkında detaylı bilgiye sahip olması önemlidir.
Prolaktin Nedir?
Beynin alt kısmında yer alan ve nohut büyüklüğünde olan hipofiz bezinden salgılanan prolaktin, bir tür hormondur. Temel işlevi, gebeliğin 8. haftasından itibaren meme bezini olgunlaştırarak anne adayını süt üretimine hazır hale getirmektir.
Hamilelik ve lohusalık dönemi boyunca prolaktin seviyesi yüksek kalır. Aynı zamanda yumurtlama ve dolayısıyla adet döngüsünün kesilmesinden de sorumludur. Prolaktin hormonunun gebelik ve emzirme dönemi boyunca hipofiz bezinden düzenli olarak salgılanması, FSH ve GnRH hormonlarının salgılanmasını durdurarak tekrar gebelik oluşumunu bir süre engeller.
Yeni doğum yapan kadınların adet görmemesi ve tekrar gebe kalmamasının sebebi prolaktin salınımıdır.
Ancak gebe olmayan kadınlarda prolaktin hormonunun yükselmesi, adet düzensizliği, meme başından süt gelmesi gibi problemleri de beraberinde getirir. Nadir olarak görülen prolaktin düşüklüğü ise yetersiz süt üretimi, yumurtalık fonksiyonlarının yavaşlaması ve durması gibi sorunlara yol açar.
Prolaktin Yüksekliği Nedir?
PRL olarak kısaltılan prolaktin hormonu, kadınlarda yaklaşık olarak 15 ile 25 µg/L seviyesinde olması gerekir. Erkeklerde ise bu oran yaklaşık 5 ile 10 µg/L aralığındadır. Gebelik sırasında ve doğum sonrasında bir süre yüksek seyretmesi normal olarak kabul edilse de eğer gebelik ve lohusalık söz konusu değilse, prolaktin hormonunun yükselmesi ile FSH ve GnRH hormon üretimi baskılanır.
Bunun sonucunda yumurta üretimi kesilir ve gebe kalamama, adet düzensizliği gibi problemler ortaya çıkar. Kadınlarda östrojen, erkeklerde ise testosteron düzeyini düşürür. Bunun sonucunda da cinsel fonksiyon bozuklukları görülür.
Prolaktin yüksekliği belirtileri ise şöyledir:
• Gebelik varlığı
• Gebelik haricinde memede şeffaf ya da beyaz akıntı veya süt gelmesi
• Düşük östrojen ve progesteron seviyeleri
• Adet düzensizliği ya da yokluğu
• Vajinada kuruluk
• Kısırlık
• Hipofizde var olan kitleye bağlı olarak görülen baş ağrısı ve görme bozuklukları
Prolaktin Yüksekliği Neden Olur?
Gebelik döneminde salgılanan prolaktin hormonu, meme bezinin gelişmesine ve süt oluşumuna neden olur. Ancak gebelik yoksa, prolaktin yüksekliği birtakım problemlerin varlığına işaret eder. Hiperprolaktinemi olarak da adlandırılan prolaktin yüksekliğinin nedenleri arasında iyi huylu tümör varlığı, polikistik over sendromu, böbrek ve karaciğer hastalıkları yer alır.
Hipofiz bezinde var olan mikroadenom, diğer bir deyişle boyutu 1 cm’den küçük olan iyi huylu tümörler ve makroadenom olarak tanımlanan ve boyutu 1 cm’den büyük tümörler, prolaktin yüksekliğine yol açar.
Bu tümörlerin tanısı, radyoloji uzmanı tarafından çekilen MR ile konur. Söz konusu tümörler ameliyat edilmeksizin ilaç ile tedavi edilir. Ancak ilaçla tedavi edilemeyen ya da çok daha büyük olup görme sinirine bası yapan hipofiz tümörleri, cerrahi operasyon ile alınır. Aynı zamanda hipotiroidi olarak bilinen tiroit bezinin az çalışması durumunda da tirotropin salgılayan TRH hormonunun etkisiyle de prolaktin yüksekliği görülebilir. Memeye masaj uygulanması, ağır egzersiz ve uykusuzluk gibi nedenler de prolaktin hormon düzeyinin artmasına sebep olur.
Prolaktin yüksekliğine neden olan diğer rahatsızlıklar ise şöyledir:
• Dar iç çamaşırı kullanımı
• Stres
• Uykusuzluk
• Kullanılan antidepresan ve diğer ilaçların yan etkileri
• Hipofiz bezi tümörü
• Akciğer kanseri
• Dengesiz beslenme
• Anoreksiya adı verilen yeme bozukluğu
• Meme travmaları
• Endokrinolojik problemler
• Ayrıca meme ucunda süt olup olmadığını kontrol etmek için sürekli olarak memenin uyarılması da prolaktin seviyesinin yükselmesine ve süt üretimine neden olabilir.
Prolaktin Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?
Prolaktin yüksekliğine sebep olan rahatsızlığın saptanması ile tedavi başlar. Bazı hastalarda stresten uzaklaşmak, düzenli beslenme ve uyku düzeninin sağlanması, rahat iç çamaşırı kullanımı prolaktin seviyesinin düşmesine yardımcı olur.
Çoğunlukla prolaktin yüksekliğine sebep olan hastalığın tedavisi yapıldıktan sonra, hormon seviyesi normal sınırlara döner.
Hipofiz bezinde kitle varlığında, ilaç kullanımı ile kitlenin küçülmesi sağlanır. Ancak büyük bir kitle varlığında cerrahi müdahale gerekebilir.
