Kan Uyuşmazlığı Nedir?
İnsanda toplam A,B,AB ve 0 olmak üzere dört farklı kan grubu bulunmaktadır. Bu kan gruplarının dışında kırmızı kan hücrelerinde bulunan Rh faktörü mevcuttur. İnsanların %85’inde Rh faktörü bulunmaktadır.
Gebe kalınmadan önceki dönemde çiftlerin kan grubuna bakılıp kan uyuşmazlığı riski olup olmadığı belirlenmektedir. Rh faktörünün pozitif ya da negatif olması kan uyuşmazlığını etkilemektedir. Örneğin; baba Rh+ ve anne Rh- ise (veya tam tersi) kan uyuşmazlığı gerçekleşir. Bu durum her zaman için bebekte sorun olmasına neden olmaz.
Eğer bebek Rh(+) bir kan grubuna sahipse, anne adayının savunma mekanizması, doğmamış bebeğin kan hücrelerini bir yabancı madde olarak algılar ve anneyi korumak için harekete geçer. Eğer bu hamilelik anne adayının ilk hamileliğiyse, savunma sistemi kendini korumaya hazırlanana dek bebek kendini kurtarmış olur.
Ancak eğer bu annenin ikinci hamileliği ise anne vücudu Rh(+) hücrelerini artık öğrenmiş olacağından ikinci daha etkili savunma mekanizması gösterir ve bebeğe şans vermeyebilir. Eğer ilk hamilelikte gerekli tedbirler alınmazsa bir sonraki hamileliklerinde anne adayının savunma sistemi Rh(+) hücreler ile karşı karşıya geldiğinde daha şiddetli bir şekilde savunma gösterir ve bebeğin hayatı tehlikeye girer.
Kan Uyuşmazlığı Bebeğe Zarar Verir mi?
Vücudumuza ait olman her madde savunma mekanizmamız tarafından yabancı madde muamelesi görür. Bu maddeler genetik yapımıza uymadığından dolayı antijen olarak adlandırılmakta ve yerleştikleri bedenin savunma sistemini harekete geçirebilmek için uğraşmaktadırlar. Antijenler grubu sadece kan grubu yapıtaşları değil, aynı şekilde nakledilen organlar, bakteriler veya virüsler de olmaktadır.
Savunma sistemimiz böyle durumlarda bu yabancı maddeleri infilak etmek üzere o maddeyi tanıyabilen antikor maddeler üretir. Antikorlar, antijeni gördükleri yerde onlara bağlanıp parçalamaya ve sistemden uzaklaştırmaya çalışır. Anne adayının Rh(-) bebeğin ise Rh(+) olduğu durumlarda oluşan antikorlar Indirekt Coombs (IDC) araştırması ile ortaya konur ve sonuç negatif çıkarsa bir sorun barındırmazlar. Ancak pozitif çıkması durumunda Rh uyumsuzluğundan bahsedilebilir. Pozitifliğin şiddeti ile bebeğin görebileceği zarar direkt olarak ilişkilidir.
Doğum meydana geldikten sonra bebeğin kanı ile bakılan Direkt Coombs (DC) incelemesi yapılır ve bu testte ise bebeğin kanında anne kanından gelen bebeğin Rh(+) antijenlerine karşı üretilmiş antikorların ölçümü gerçekleştirilir. Bu araştırma sonucu da IDC sonucu gibi negatif çıkmalıdır.
Rh Uygunsuzluğunun Önlenmesi Mümkün
Eğer eşler arasında Rh uygunsuzluğu var ise, bebeklerinde oluşacak , immunize Rh uygunsuzluğunun oluşması engellenebilir. Bu durumu sağlayabilmek için, kan grubu Rh (-)olan annenin, bebeğinin Rh(+) kan grubu ile ilk defa karşılaşmasının önüne geçilmelidir. Bu durumu önlemek adına ”uyuşmazlık iğnesi”, Anti-Rh-immunglobulinleri (antikorları), kullanılmaktadır.
Bu ilaçlar Rh(+) kan grubuna karşı antikorlar bulundurmaktadır. Anneye kalça yoluyla enjekte edilen bu antikorlar annenin savunma sisteminden daha önce davranarak Rh(+) taşıyan hücreleri parçalar.
Doğum Öncesi Bilinçlenerek Bu Durum Önlenebilir
Öncelikle eğer kan grubunuzdan emin değilseniz mutlaka kesin olarak öğrenmeniz gerekmektedir. Kan grubunuzu bilmezsenin önlem alamayacağınızı unutmayın. Eğer anne Rh (-), baba Rh (+) ise dünyaya gelecek olan bebeğin, (+) olarak dünyaya geliyor olması gerekmektedir.
Özetle, annenin Rh (-), babanın Rh (+) kan grubu olduğu her durumda kan uyuşmazlığı gerçekleşebilmektedir. Peki korunmak için neler yapabiliriz?
- Eşinizle kan uyuşmazlığınız var ise, indirekt coombs testi uygun aralıklar ile tekrarlanmalı.
- Doktorunuz gözetiminde ihtiyaç duyulması halinde, ilk hamilelikte 28. haftada erken korunma iğnesi (Rh hiper immün globulin) uygulanabilir.
- Bebeğinizin kan grubu Rh pozitif ise; sonraki doğumlarınızda gerçekleşebilecek antikor üretimini engellemek adına Rh hiperimmunglobin enjeksiyonu 72 saat içerisinde yapılmalı.
- Hamileliğin ilerleyen dönemlerinde, kanda bulunan antikor seviyeleri kontrol edilmelidir. Antikor seviyesinin yüksek çıktığı durumlarda özel testler ile bebeğin sağlık durumu muhakkak takip edilmeli ve gerekirse uygun tedaviler yapılmalıdır.
- 3 aydan büyükken meydana gelen düşüklerde immunglobulin uygulaması tam doz olarak yapılmalıdır. İlk 3 ay içinde ise 6 – 8 haftadan sonra ceninde kırmızı kan hücreleri oluşmaya başladığından düşük doz hiperimmünglobulin içeren koruyucu iğne yapılması uygundur.
- Tıbbi nedenlerle veya isteğe bağlı olarak kürtaj durumlarında Rh hiperimmunglobulin müdahaleden önce uygulanmalı ve operasyonda mümkünse vakum kullanılması tercih edilmelidir.
