İkili Tarama Testi Nedir, Ne Zaman ve Neden Yapılır?

Gebelik süreci, hem anne adayları hem de hekimler için titizlikle takip edilmesi gereken özel bir dönemdir. Bu dönemde yapılan testler sayesinde bebeğin sağlık durumu erken dönemde değerlendirilir ve olası riskler önceden belirlenebilir. İşte bu amaçla yapılan testlerden biri de ikili tarama testidir. Peki ikili tarama testi tam olarak nedir, ne zaman yapılır ve neden bu kadar önemlidir?

İkili Tarama Testi Nedir?

İkili tarama testi, gebeliğin ilk üç ayında yapılan, anne karnındaki bebeğin bazı genetik hastalıklara sahip olma riskini değerlendiren bir tarama testidir. Genellikle Down sendromu (Trizomi 21), Edwards sendromu (Trizomi 18) gibi kromozomal bozuklukların riskini tahmin etmeye yarar.

Bu test, kesin tanı koymaz, yalnızca risk hesaplaması yapar. Yani test sonucu yüksek risk çıksa bile bebekte mutlaka bir problem olacak anlamına gelmez; sadece ileri testlerin yapılmasını gerektirebilir. Aynı şekilde düşük risk çıkması da %100 sağlıklı olduğu garantisini vermez, ancak güven verici bir değerlendirmedir.

İkili Tarama Testi Ne Zaman Yapılır?

İkili tarama testi genellikle 11. ve 14. gebelik haftaları arasında yapılır. Bu zaman aralığı, testin güvenilirliği açısından çok kritiktir. Çünkü bu haftalarda bebeğin ense kalınlığı ölçülebilecek kadar gelişmiş olur ve kan örneğinde analiz edilen hormon seviyeleri bu dönemde anlamlı sonuçlar verir.

Testin yapılabilmesi için annenin bir kan örneği alınır ve aynı gün bebeğin ultrason görüntüsü incelenerek ense kalınlığı (NT – Nuchal Translucency) ölçülür. Bu iki bilgi, annenin yaşı, kilosu, sigara kullanımı gibi kişisel bilgilerle birlikte özel bilgisayar programlarında değerlendirilir ve bebeğin kromozomal bozukluklara sahip olma ihtimali hesaplanır.

İkili Tarama Testi Neden Yapılır?

İkili tarama testinin en temel amacı, doğumsal kromozomal bozuklukların erken dönemde tespit edilebilmesi ve yüksek risk grubundaki gebelerin belirlenmesidir. Erken dönemde bilgi sahibi olmak, hem ailenin psikolojik ve fiziksel hazırlığı açısından, hem de tıbbi müdahale planlaması açısından büyük avantaj sağlar.

Test sonucunda yüksek risk saptanırsa, aileye kesin tanı koyduracak ileri düzey testler önerilebilir. Bunlar arasında koryon villus biyopsisi (CVS) veya amniyosentez gibi invaziv tanı yöntemleri yer alır. Bu testler, bebeğin genetik materyalini doğrudan incelemeye olanak sağlar. Ancak bu işlemlerin düşük riski taşıması nedeniyle sadece gerçekten gerekli olduğunda uygulanmaları önemlidir.

Testin İçeriğinde Neler Ölçülür?

İkili tarama testinde esas olarak iki temel parametre değerlendirilir:

1. Anne kanında serbest ß-hCG (human chorionic gonadotropin): Gebelik hormonu olarak bilinen bu hormonun seviyesi bazı genetik bozukluklarda artabilir.

2. PAPP-A (Pregnancy-Associated Plasma Protein A): Bu protein düzeyinin düşük olması, kromozomal anomali riskini artırabilir.

Bu biyokimyasal göstergeler, bebeğin ense kalınlığı ölçümü ve annenin kişisel verileri ile bir araya getirilerek risk analizi yapılır.

Testin Sonucu Ne Anlama Gelir?

Sonuç genellikle “düşük risk”, “orta risk” veya “yüksek risk” şeklinde belirtilir. Örneğin, Down sendromu için 1/1000 gibi bir oran düşük risk anlamına gelirken, 1/50 gibi bir oran yüksek riskli bir duruma işaret eder. Yüksek risk saptanması durumunda, doktor genellikle ileri tetkiklerin yapılmasını önerir.

Unutulmamalıdır ki bu bir tarama testidir, tanı testi değildir. Kesin tanı koymaz ama yol gösterici olur. Testin doğru değerlendirilmesi ve takibi, uzman bir hekim tarafından yapılmalıdır.

İkili Tarama Testi Zorunlu mudur?

Türkiye’de bu test zorunlu olmasa da sağlık otoriteleri ve uzman hekimler tarafından önerilmektedir. Çünkü erken tanı sayesinde gebeliğin seyri ve doğuma hazırlık süreci çok daha bilinçli yönetilebilir. Bu testin yapılması, ailenin bilinçli kararlar verebilmesi ve sağlıkla ilgili riskleri azaltması açısından oldukça önemlidir.

İkili Tarama Testinin Güvenilirliği Nasıldır?

İkili tarama testinin doğruluk oranı yaklaşık %85–90 civarındadır. Bu, yüksek oranda güvenilir olduğunu gösterse de, %100 kesinlik sağlamaz. Daha yüksek doğruluk oranına sahip olan hücre serbest fetal DNA (NIPT) gibi testler de vardır, ancak onlar genellikle daha pahalı ve özel merkezlerde yapılmaktadır. NIPT testleri, ikili test sonrası yüksek risk çıkan gebelere önerilebilir.

İkili tarama testi, gebeliğin ilk üç ayında yapılan önemli bir tarama testidir ve Down sendromu gibi kromozomal bozukluklara dair riskleri belirlemeye yardımcı olur. Erken dönemde bilgi sahibi olmak, gerekirse ileri tanı testlerine yönlendirme yapılmasını sağlar ve gebelik yönetimini güçlendirir. 11–14. haftalar arasında yapılması gereken bu test, anne adayları için büyük önem taşır ve hem anne hem de bebek sağlığını koruma açısından oldukça değerlidir.