Kan grupları A, B, AB ve 0 olarak dört tiptir. Bu kan gruplarının yanı sıra D faktörü adı verilen “Rh” faktörü de pozitif ya da negatif olabilir. Anne ve babanın kan grupları arasında uygunsuzluk olması bebek ve anne adayı açısından bazı istenmeyen durumların gelişme riskini arttırır. En sık rastlanılan kan uyuşmazlığı “Rh uygunsuzluğu “dur. Aslında bebeğin kan uyuşmazlıktan etkilenebilmesi için bebeğin kan grubu ile anneninkinin uyumsuz olması, yani bebeğin babasına benzer kan grubu özellikleri taşıması gerekmektedir.Bu durumda baba Rh (+) iken anne Rh (-) iken, bebek de babası gibi Rh (+) olursa kan uyuşmazlığı mevcuttur. Bebeğin kan grubu doğumdan sonra belirleneceği için anne (-), baba (+) ise kan uyuşmazlığı varmış gibi hareket edilmelidir.
Etki Mekanizması
Rh (+) olan bebekten doğum veya düşük sırasından anne kan dolaşımına geçen kan hücreleri Rh (-) olan annede, Rh antikorları oluşmasına yol açar. Bu antikorlar kanda dolaşan Rh (+) kan hücrelerine saldırırlar. Eğer sonra oluşacak hamileliklerde de Rh (+) bebek oluşursa, annede oluşan Rh antikorları plasentadan bebek kan dolaşımına geçerek bebeğin kan hücrelerini yıkmaya başlar. Bu nedenle kan uyuşmazlığı ilk bebekler için değil, ardından gelecek bebekler için risklidir ve yapılacak tedavi gelecekteki hamilelikleri korumak içindir. Kan uyuşmazlığına neden olan bebeğin kan hücrelerinin anne kan dolaşımına geçmesi sıklıkla doğum ya da sezaryen sırasında olur. Bazen düşükler, amniyosentez gibi girişimsel işlemler de bu geçişe neden olabilir. Ender olarak Rh (-) bir kadına yanlış uygulama ile Rh (+) kan verilmiş ise ilk bebeklerde de kan uyuşmazlığı riski söz konusudur.
Klinik Belirtiler ve Tanı
Annede oluşan Rh antikorları bebeğe geçtiğinde, bebeğin kan hücrelerinin parçalanmasına ve bebekte kansızlık (anemi) oluşmasına neden olur. Bebekte gelişen anemi sonucu bebeğin kalbi kanı pompalamak için daha fazla çalışmaya başlar, bir müddet sonra da kalp yetmezliği gelişir ve vücut boşluklarında sıvı birikimi başlar. Bebeğin karın boşluğu, göğüs kafesi, kafatası ve cilt altında sıvı birikmesi ile “hidrops” adı verilen tablo oluşur. Hastalığın şiddetine ve bebekte oluşan aneminin ciddiyetine bağlı olarak bebeğin anne karnında ölümü bile görülebilmektedir. Kan uyuşmazlığının teşhisinde anne ve baba adaylarının kan grubunun bilinmesi çok önemlidir. Eğer anne Rh (+) ise babanın kan grubu önemini yitirir. Eğer anne Rh (-) ve baba Rh (+) ise hamilelik takibinde annenin kanında normalde olmaması gereken Rh antikorları “indirek coombs” adı verilen test ile taranmalıdır. Doğum olduğunda da bebeğin kan grubu hemen incelenmeli ve gereken tedbir derhal alınmalıdır.
Korunma
Rh uygunsuzluğu varlığında (anne Rh (-) baba Rh (+) ise) annenin Rh faktörüne karşı antikor oluşturmasını engellemek için hamileliğin 28. haftasında “anti-D iğnesi” yapılmalıdır. Halk arasında “uyuşmazlık iğnesi” adı verilen bu iğnenin doğumdan sonra bebeğin kan grubu pozitif ise ilk 72 saat içinde yeniden anti-D yapılması gerekmektedir. Doğum dışında düşük, dış gebelik, kürtaj ya da hamilelikte oluşan şiddetli kanama gibi durumlarda da anti-D iğnesi yapılması doğru olacaktır. Tanısal amaçlı girişimsel işlemler olan amniyosentez, kordosentez, koryon villüs biyopsisi gibi işlemleri takiben de anti-D iğnesi yapılması hamileliğin sağlıklı devamı açısından son derece önemlidir
