Doğum mekanizmasında anlatılan 3 temel faktör; itici güç, yol (doğum kanalı) ve yolcu (fetüs) ile ilişkin herhangi anormal bir durum normal doğumun gerçekleşmesini engelleyebilir ve bebeğin sezaryenle alınmasını gerektirebilir. Bunun dışında annenin çeşitli hastalıkları, fetal sıkıntı (distres), bebeğin bir an önce doğurtulmasını gerektiren riskli gebelikler, psikolojik nedenler (annenin doğumdan korkması) sezaryen sebepleri arasında sayılabilir.
Pelvik darlık, iri bebek, baş-pelvis uygunsuzluğu Bebeğin normalden (>4500 gr) iri olması (iri bebek) veya annenin kalça yapısının dar olması (dar pelvis) doğumu güçleştiren önemli nedenler arasındadır. Çok ciddi anormallikler dışında, muayene ile pelviste darlık saptanması doğumun gerçekleşmeyeceğini göstermez. Pelviste darlık olan bir anne adayının bebeği de küçük olabilir ve beklenmedik bir şekilde rahat doğabilir. Tersi de geçerlidir. Pelvisi oldukça müsait olan bir kadının bebeği normalden iri olabilir ya da doğum kanalına normalde girmesi gereken pozisyonların dışında bir pozisyonla girdiği için doğum gerçekleşemeyebilir. Bu nedenle, bu tür durumlar için, iri bebek ya da dar pelvisten çok baş-pelvis uygunsuzluğu terimi tercih edilir.
Bu durum genellikle gebeliğin son haftalarından ve hatta çoğu zaman doğum eylemi başlamadan önce saptanamaz. Hastalar bazen, ‘doktorum bana son ana kadar normal doğurman için bir sakınca yok demişti, ama son anda baş-pelvis uygunsuzluğu var bebeğin doğması güç veya imkânsız olabilir dedi ve sezaryen yaptı, o zamana kadar sakınca yoktu da nasıl son anda normal doğum sakıncalı oldu’ şeklinde kendilerine yapılan müdahaleyi sorgulamaktadır. Ancak, yukarıda belirtilen nedenlerle böyle bir yaklaşım aslında gayet doğaldır ve sıklıkla görülebilir.
Baş-pelvis uygunsuzluğu sadece başın büyük veya kalçanın dar olmasına bağlı değildir. Bebek normal kiloda kalça oldukça müsait olabilir ama bebek istenen pozisyonda olmayabilir. Normal doğum mekanizmasında anlatıldığı gibi bebeğin sorunsuz doğum kanalında ilerleyebilmesi için belli pozisyonlarda pelvise girmesi ve belli manevraları yapması gerekir. Eğer, normal dışı bir pozisyonda girerse en küçük çaplarını doğum kanalına uyduramayacağı için doğum güçleşir veya gerçekleşemez, sezaryene almak gerekir.
- Bebeğin rahim kanalına baş önde gelmemesi
Anormal prezantasyonlar olarak adlandırılan bu durumlar arasında makat, oblik ve yan geliş sayılabilir. Baş dışı gelişler tüm gebeliklerin %5 civarında görülebilir. Makat geliş bazı koşullar sağlandığı taktirde mümkün olsa da anne ve bebek için riskleri arttırdığından sezaryen tercih edilebilir.
- Çoğul gebelikler
İkiz gebeliklerde her 2 bebek de baş ile doğum kanalına yönelmişse normal doğum denenebilir. Diğer tüm durumlarda sezaryen yapılması önerilir. İkizden daha fazla çoğul gebeliklerde ise sezaryen tercih edilir.
- Fetal sıkıntı (distres)
Yapılan doğum öncesi fetal iyilik testlerinde fetusun sıkıntıda olduğunu gösteren bulgular varsa veya normal doğuma bırakılan bir gebelikte bebeğin kalp atışlarında düşme olursa bu fetusun sıkıntıda olduğunu gösterir. Bu durumlarda bir an önce doğumu gerçekleştirmek ve bebeği normal doğum riskine bırakmamak gerekir. Bu nedenle, bu olgularda sezaryen önerilir.
- Plasentanın rahim ağzını kapatması
Plasenta previa denilen bu durumda normal doğum mümkün değildir. Plasenta previa gebelik sırasında yapılan ultrasonografide kolaylıkla saptanabilir. Bu durumda, normal doğum şansı vermeden direkt hastayı sezaryene almaka gerekir, aksi taktirde doğum sancılarının başlaması ile hastayı ve bebeği riske atacak kanama söz konusu olabilir.
- Plasentanın erken ayrılması
Normalde plasenta bebek doğduktan sonra rahimden ayrılır. Bir nedenle, bebek doğmadan rahimden erken ayrılması plasentadan beslenen bebeğin anne karnında ölümüne ve geç tespit edilirse annede aşırı kanamaya bağlı oluşan pıhtılaşma bozuklukları sonucu hayati riske neden olur. Çoğunlukla acil bir durumdur. Fark edildiği zaman bir kısım bebek kaybedilmiş olabilir. Saptanır saptanmaz acil sezaryene almak gereklidir.
- Kordon sarkması veya kordon dolanması
Nadiren annenin su kesesi açıldığında bebeğin başı doğum kanalına oturmadan göbek kordonu sarkabilir. Bu çok acil ve tehlikeli bir durumdur. En kısa zamanda sezaryene almak gerekir.
Göbek kordonu bazen bebeğin boynuna, koluna veya bacağına dolanabilir. Bu gebelik öncesi ultrason ile bazen saptanabilir ancak çoğunlukla olduğu gibi ultrason ile görülmeyebilir. Bu durumda rahim kasılmaları oldukça bebeğin aşağı doğru itilmesi göbek kordonunu sıkıştırır ve kalp hızında azalma olur. Bu şekilde kalp hızındaki yavaşlamalar kordon dolanması açısından uyarıcıdır ve sezaryene alınması uygundur.
- Anneye ait nedenler ve isteğe bağlı (elektif) sezaryen
Annenin ıkınmasının sakıncalı olduğu hastalıklar (örneğin kalp hastalıkları, anevrizma), pelvik bölgede doğumu engelleyebilecek myom ya da yumurtalık kisti gibi kitleler, annenin geçirilmiş rahim operasyonları ya da daha önceki doğumunu sezaryenle yapması, annede genital herpes (uçuk) olması durumunda sezaryen gerekebilir.
Annenin normal doğumdan korkması, sancı çekmek istememesi, az da olsa bebeği riske atmak istememesi, vajinusmusu olması gibi nedenlerle isteğe bağlı sezaryen yapılabilir.
- Daha önce sezaryenle doğum yapmışsam yine sezaryen mi olmalıyım?
Önceleri “Bir kere sezaryen hep sezaryen” şeklinde olan klasik yaklaşım son 20 yılda değişmiştir. Çok seçilmiş bazı olgularda sezaryen sonra vajinal doğum mümkündür. Ancak, sezaryen kesi yerinden rahmin yırtılma olasılığı her zaman için olduğundan normal doğuma bırakılan eski sezaryen hastalarının çok yoğun takibi, en ufak şüpheli durumda acil sezaryene alınması gereklidir. Acil sezaryen koşullarının bulunmadığı durumlarda sezaryen olmuş hastada normal doğum denenmesi çok risklidir.
- Doğum için öneriler
En ideal doğum ortamı hastanelerdir. Hangi yöntemle ve hangi kurumda doğum yapacağınızı, doğum sırasında ağrının amacıyla uygulanabilecek metotları doktorunuzla tartışınız. Acil hallerde ve doğuma giderken kolayca bulabilmeniz için doktorunuzun, aramanız gereken yakınlarınızın ve size en yakın taksi durağının telefonlarını, görebileceğiniz bir yere asınız. Doğum için önceden doktorunuzla görüşerek gerekli ihtiyaçlarını hazırladığınız bavulunuzu aranmadan kolay bulunabilir bir yerde hazır bulundurun.
